Verhalen uit de Hunsrück

Zondag 28-04-2013
Vergeten
De reis ging voorspoedig. Op zulke momenten realiseer je je dat het buitenland eigenlijk heel dichtbij is. In minder dan drieënhalfuur zijn wij midden in de Hunsrück, inclusief een lunchpauze. De Hunsrück ziet er net zo uit als in de fabuleuze “Heimat-serie”. En dan hebben we nog niet eens een van de dorpjes echt bezocht. Het glooiende landschap hult zich in een miezerige regen. Ook daarin lijkt de werkelijkheid op de film. De avond voor we vertrokken hebben we nog een documentaire bekeken over het maken van de filmserie. Om in de stemming te komen. Schabbach is het denkbeeldige dorp waar de serie zich afspeelt. Een van de amateurspelers zegt: ”Schabbach ist überall.” Aan het eind van de documentaire zegt de maker Edgar Reitz: “Schabbach ist nirgendwo.” En allebei is waar. Zo’n dorp waar zich een levensgeschiedenis afspeelt is overal en nergens. Zoals elk mensenleven zich overal en nergens afspeelt. Het doet er niet toe waar, het leven ontrolt zich in zijn eigen tempo. Past zich aan aan tijd en plaats, aan de omstandigheden en aan de mensen.
Dat bedenk ik mij op een zondagmorgen in de Hunsrück, in ons huisje voor een week. Het is een huisje met alles erop en eraan. De eigenaar is een loodgieter en dat kun je wel merken aan de uitgebreide badkamer en de meer dan voortreffelijke verwarming, waarin ook een houtkachel een voorname rol speelt. Het huisje heeft van alles. Uiteraard geen kaasschaaf, maar het is dan ook een Duits huisje. We hebben alleen maar hoeven te zorgen voor onze eigen toiletspullen en leesvoer. Leesvoer hebben we in overvloed bij ons. Voor veel meer dan een week. Met al die boeken zouden we het huisje niet eens uit hoeven. Met de toiletspullen zijn we wel iets vergeten. De haarborstel ligt nog thuis in de eigen badkamer. Ik kam mijn haar met een vork en vandaag of morgen kopen we een nieuwe borstel, misschien wel met de tekst: “Groeten uit de Hunsrück” er op.

Maandag, 29 04 2013
Lei
Ze zou niet weten waar in het stadje een café was waar ze Wi-Fi zouden kunnen hebben. “Da überfragen Sie mich.” Of is het mir. Ik versta het niet goed en de naamvalsregels in het Duits zijn niet altijd mijn sterkste kant geweest. Ik heb de vraag gesteld aan de mevrouw die de toeristeninformatie van Simmern runt. En helaas de kaart waarop de markante plaatsen staan waar de Heimatserie is opgenomen, is uitverkocht. Ze heeft er nog een en daar staat met vette lettersop dat die niet verkocht mag worden. “Leider.” Ja, zeg dat wel. We kopen een kaartje voor het Hunsrückmuseum dat in het zelfde pand is gevestigd. Weggestopt in een zaaltje bovenin is een hoekje met attributen uit de serie. Wat kleding, de regiestoel van Edgar Reitz en meer van dat soort zaken. Voor ons als Heimat-fans natuurlijk ‘gefundenes Fressen’. Het had best meer mogen zijn. De mijnheer die als suppoost, kaartjesknipper, gids dienst doet heeft de Heimat-serie “nur teilweise gesehen”. Hij kan aan onze kennis maar weinig toevoegen. Wel wijst hij ons nog op de tentoonstelling over Simmern in vroeger tijd, de archeologische vondsten en het ontstaan van leisteen. Of wie dat weten en voordat wij ja of nee kunnen antwoorden zegt hij: “Lei ontstaat onder grote druk.” Wij bereiden ons voorop een lange en saaie uiteenzetting, die wij beleefdheidshalve zullen moeten ondergaan. Maar verbaasd horen wij hem zeggen dat wij de rest op het bord aan de wand kunnen lezen. Waarschijnlijk weet hij net zo veel van leisteen als van de Heimatserie.
Het is zondagmiddag. De Konditorei is afgeladen vol. De Kaffee mit Kuchen zijn naar behoren. Als we verder een kleine wandeling door het dorp, of is het een stadje?, maken komen we bij toeval in de repetitie van het concert wat later op de dag gegeven zal worden. In de kerk oefent het koor en orkest het Requiem van Fauré. Een heel vrolijk requiem volgens Gade. Maar het wordt heel traag gespeeld. Misschien is dat maar goed ook en moet je requiems zo lang mogelijk uitstellen.

Dinsdag 30 -04-2013
Doswiedanje.
Gisteren was het de dag van het bezoek aan de verschillende plaatsen waar de Heimatserie was opgenomen. In het dorpje Woppenroth, dat ooit model stond voor het denkbeeldige Schabbach ontmoeten we nog twee Nederlandse echtparen aan die op Heimattour zijn. Ik het dorpje, een straat en twee zijstraten doet behalve het kerkje niets meer aan Schabbach denken. Het Gasthaus lijkt in niets op dat in de film, het huis waar Galina in woonde wel en dat is maar goed ook. Het lijkt een bevestiging van “Schabach ist überall” en “Schabbach ist nirgendwo”. Een paar dorpjes verderop vinden we het huis van de Familie Simon, waar het allemaal om draait en de oude smidse. Afgelopen zomer is daar de vierde Heimatfilm opgenomen. Op de bomen ligt nog kunstsneeuw en ook is nog duidelijk te zien dat op de straat een 10 centimeter dikke leemlaag is gelegd  om het dorp de aanblik van 1840 te geven. Van twee mannen krijgen we te horen hoe het geweest is, tijdens die opnames. Hert dorp was zo goed als van de buitenwereld afgegrendeld en de bovengrondse stroomdraden werden vervangen door ondergrondse. We krijgen de uitleg in Hunsrücker Platt. We zijn weer helemaal in Heimat.
Op de terugweg naar ons huisje willen we inkopen doen. We belanden in een winkel die er van buiten uitziet als een gewone supermarkt. Maar binnen zijn vooral Russische producten te koop. Veel blikgoed. Er hangen affiches van Russische optredens in de buurt. Onze aankoop blijft beperkt tot wat rode bieten. De kassière is duidelijk van Russische komaf. Op mijn afscheidsgroet ‘doswiedanje’ krijg ik een brede glimlach terug.

Woensdag 01-05-2013
Oranje.
Voor de derde keer in mijn leven maak ik een troonswisseling mee. Van de eerste keer herinner ik mij niets. Ik was 2 jaar. Dan hoef je je nog niets te herinneren. De tweede keer was in 1980. Daar herinner ik me ook weinig van. Ja, ik weet nog van geen woning, geen kroning, maar die beelden vermengen zich toch ook vaak met het huwelijk van Beatrix en Claus. Herrie en rook. En dan was er gisteren mijn derde troonswisseling. Die bekeek ik uitgebreid via de Duitse TV. Vanuit de Hunsrück. De Duitsers hadden uitgepakt. Ik telde wel drie verslaggevers en vier presentatoren, waaronder onze eigen Historikerin Rheinhilde van Ditshuysen. Zij liet zich vergezellen door een Duitse adelkenner met een dubbele naam. Seelmann-Eggebert. Maar dat bleek geen garantie voor kennis of betrokkenheid. Hij zeurde dat het zolang wachten was op de balkonscène. Draaiboek lezen, denk ik dan, want precies om half elf gingen de deuren open. Hij herkende  nauwelijks iemand van de aanwezigen of liet dat in ieder geval niet blijken en vond oranje maar een signaalkleur, die op gevaar wees. Het ware toch beter geweest dat ons vorstenhuis in plaats van het alarmerende prinselijke oranje had gekozen van het statige grafelijke Nassau-blauw. Zou ook meer recht doen aan de Duitse afkomst van ons koningshuis. Nee, deze commentator kon mij niet bekoren. Maar de plechtigheid vond ik mooi en indrukwekkend. Niet dat er voor mijn gevoel nu veel verandert. Ja, Beatrix moet nu protocollair achter haar kleinkinderen lopen, maar ach, kleinkinderen lopen meestal toch al harder dan oma’s. En Hare Majesteit wordt Zijne Majesteit en H.K.H. verandert in Z.K.H.
Aan het eind van de middag rijden we nog wat rond en toevalliger wijze komen we uit bij de Burgruïne Baldenau, die ook het decor was in een van de Heimat-afleveringen. Ooit een machtige burcht, nu een vervallen ruïne. Teken aan de wand op een kroningsdag?
We sluiten de dag af met een stevige maaltijd in een restaurant in de geboorteplaats van Edgar Reitz. Kroning of niet, we zijn op Heimat-tour.

Donderdag 02-05-2013
Fictie.
Eigenlijk zijn we op zoek naar het onbestaanbare. We rijden van filmlocatie naar filmlocatie. Zoeken naar beelden die we in de Heimatserie zagen. Maar de werkelijkheid is net anders. Lijkt op de door Edgar Reitz geschapen filmwerkelijkheid, maar is het toch weer net niet. Er is geen manege achter het geboortehuis van Herman Simon en het erf voor zijn huis is veel kleiner dan het in de film leek. Gade en ik zijn op weg naar het GünderodeHaus, dat de feitelijk hoofdrol speelt in Heimat 3. Het huis ligt op een prachtig punt hoog boven de Rijn, midden tussen de wijnvelden. Ooit stond op de nominatie na de opnames van de film afgebroken te worden. Maar het is gered en wordt nu geëxploiteerd als ‘Film-und Gaststube’. Het is er druk vandaag. Het is tenslotte 1 mei, voor de Duitsers een feestdag. In elk dorp lijkt een biertent opgezet te zijn, gewoon midden in het dorp en bij voorkeur op een doorgaande straat. Veel mensen hebben het filmhuis ook als eindpunt van een wandeling uitgekozen. We lopen rond op het terrein, kleiner dan het in de film leek, net als het huis zelfs trouwens. We verwachten elk ogenblik dat we Clarissa en Hermann tegen het lijf lopen. We weten ook dat het niet kan. Het waren hoofdfiguren in een film. Nu zijn er alleen maar dagjesmensen. In het gastenboek lezen we slechts dat ze hier ooit geweest zijn. De uitbaters profiteren slim van de bekendheid van het huis als filmlocatie. De lekkernijen zijn vernoemd naar de hoofdfiguren.
Op de terugweg, rijdend door de Hunsrück, hebben Gade en ik het nog over onze wat vreemde zoektocht naar een werkelijkheid die alleen maar fictie is en daarom nooit te vinden zal zijn. Althans hier niet. Die werkelijkheid is er weer als we de dvd weer gaan afspelen. Dan leven we weer mee met Clarissa, Hermann en al die anderen, die wij denken te kennen, maar niet meer dan een illusie zijn.

Vrijdag 03-05-2013
Moselfahrt
Gade vindt dat er maar eens bewogen moet worden. Bovendien is het prachtig weer. Zij heeft een plan. Voor een dag verlaten we de Hunsrück en gaan naar de Moezel. Zij weet dat daar fietspaden zijn en waar fietspaden zijn, zijn vast ook wel fietshandelaars die fietsen verhuren. Dus op richting Moezeldal. Ik sluit me van harte aan bij de suggestie van mijn privé-reisleidster. Lange wandelingen zitten er voor mij toch niet meer zo in, maar een tochtje op de fiets, dat moet kunnen. Als wij het stadje indraaien, rijden we bijna bij de fietsverhuurder binnen. Hij begroet ons in het Nederlands, maar daarmee is zijn kennis van onze taal uitgeput, behalve natuurlijk het woordje fietsen, waarin de ts toch wel een scherpe Duitse z-klank krijgt na een iets te lang aangehouden ie. Fiieezen, dus. Hij heeft ook een routesuggestie voor een tochtje van zo’n 25 kilometer naar een toeristisch stadje verderop. Grotendeels langs de rivier over een autovrij fietspad. We gaan op weg en worden daarmee een van de vele wat oudere echtparen die in rustig tempo dezelfde route afleggen of ons tegemoet komen. Heel veel van die oudere echtparen hebben een fietshelmpje op. Wij niet, wij zien er niet uit als een André-van-Duintypetje. Alhoewel dat je dat toch bijna als vanzelf doet als je als Jut en Jul langs de steile wijngaarden pedaleert. Pedaleren, het woord past precies bij wat we doen.
Onderweg bij een korte rustpauze overleggen we al of we straks terug zullen fietsen of de boot zullen nemen. Er is een geregelde verbinding tussen de verschillende Moezelsteden. We nemen de boot terug en varen de 25 kilometer terug. Het is vol op de boot, ook heel veel fietsen. We maken deel uit van een heel legertje toeristen. Fiets heen, boot terug. Op het bovendek laten we de Moezelkusten aan ons voorbij glijden. Een cliché-uitstapje dat cliché-beschrijvingen nog net verdraagt. De zon bruint onze hoofden en armen.
Dat was gisteren. Vandaag ons laatste dagje Hunsrück. Misschien toch weer even naar het Günderodehaus. Om afscheid te nemen van Heimat. Want daarvoor waren we hier.
Vanaf zondag weer een dagelijks blog. Vanuit mijn eigen heimat, vanuit thuis.