Geburtstag

Ik heb de jarige precies een jaar geleden gezien. Ik kom alleen nog maar op haar verjaardagen. Ze is blij verrast me te zien. “Ach, Jan, wat ik vind ik dat fijn. Kom laat me je even goed vastpakken.” Mijn enige schoonzus is 81 geworden en wij zijn soms onherkenbare figuranten geworden in haar eigen leven. Een leven dat niet meer strookt met het tempo en de noties van alledag.
Ze viert haar verjaardag bij haar enige dochter, die elke dag geconfronteerd wordt met een moeder die niet kan of wil erkennen hoe het werkelijk met haar gesteld is. Twee levens, twee werelden die ongemakkelijk langs elkaar schuren en pijn doen en waar ik op afstand niets aan kan doen dan oppervlakkig meeleven. Oud worden gaat soms net als groeien van auw, van heel veel auw.
Mijn schoonzus is van geboorte Duits. Zij heeft nu al meer dan 60 jaar in Nederland gewoond. Ze sprak onberispelijk Nederlands. Zo dat niemand geloofde dat haar wieg in Duitsland had gestaan. Verbeeld ik me het, of hoor ik nu in haar stem een heel licht Duits accent? Alsof ze dat wil bevestigen begint ze plotseling in het Duits tegen me te praten. Dat heeft ze nooit gedaan. Het lijkt haar dochter toe alsof er een nieuwe fase in het degeneratieproces is ingetreden. Maar al gauw gaat de jarige over in het Nederlands en wordt de Geburstag weer een verjaardag.
Veel lijkt haar te ontgaan. Van tijd tot tijd verzucht ze wel dat ze zo gelukkig is om de weinige visite die er is, te zien. Aan het gesprek neemt ze niet deel, maar ze protesteert wel als iemand wil vertrekken. “Blijf nog even, vijf minuutjes maar.” Ze realiseert zich niet dat ze zelf eigenlijk al een hele tijd geleden vertrokken is naar een wereld waar wij maar betrekkelijk deel aan hebben. Een wereld die buiten onze invloed staat. Haar wereld, waarin de dingen passen zoals zij ze ziet. Waar geen ruimte voor nuance is en waar je als dochter geen zorgzame moeder meer hebt, maar je de zorg voor je moeder hebt.
Ik moet toch eens vaker bellen. Schrale troost.
Ben benieuwd of ik volgend jaar op de verjaardag van mijn schoonzus Duits moet praten om verstaan te worden.