Boeman

We, jij en ik, de mensen hebben kennelijk een boeman nodig. Iemand die we tot vijand kunnen verklaren, waar we bang voor zijn, zonder er al te veel van te weten. Kampioen boeman is al sinds jaar en dag Rusland, dat enge verre land dat destijds veilig opgeborgen leek achter een stevig ijzeren gordijn, een gordijn waarvan nu alom betreurd wordt dat het open geschoven is.
Ook ik ben met dat beeld van een monstrueus Rusland groot geworden. Mijn vader bad toen ik klein was bij het naar bed gaan voor mij altijd het volgende gebedje: “Kindje Jezus klein, houdt toch Jantjes hartje rein, laat toch nimmer toe, dat hij zonde doet. Alles uit liefde voor Jezus en Maria. Jezus redt Rusland, Jezus redt Rusland, Jezus redt Rusland.” Elke avond maar liefst drie keer die bede om Rusland te redden. Waarvan? Even leek Rusland gered. Vriendschapsverdragen werden op elk niveau gesloten en het vijanddenken ging de  koelkast in. Daar leek voldoende ruimte nu de koude oorlog  aan ontdooien toe was. Maar inmiddels is het vijanddenken weer opgepoetst en de koude-oorlogthermostaat weer op de stand verkilling gedraaid. Rusland is weer de boeman die beticht wordt van een expansiedrift waar de USA nog een puntje aan kan zuigen.
In De Groene Amsterdammer van 15 september lees ik een essay van Chris van der Heijden die kort en krachtig een verklaring geeft van onze Rusland-angst. Die wordt ingegeven door een aan tsaar Peter de Grote toegeschreven maar vervalst testament waarin deze stelt dat “al het mogelijke, via kracht of list, gedaan moet worden om de chaos van Europa te bevorderen.” En op die vervalste regel baseren velen hun angst voor Rusland en rechtvaardigen zij hun opvattingen over de verhoudingen tussen oost en west.
Het essay gaat vergezeld van twee afbeeldingen waarin Rusland wordt gekenschetst als een beer die zijn klauwen scherpt. Van der Heijden geeft aan dat dit Ruslandbeeld ingegeven wordt door westerse propaganda en Russische bluf. Het land heeft maar twee oorlogen gewonnen en dat waren verdedigingsoorlogen, geen agressie-oorlogen. Maar we hebben een boeman nodig en creëren het beeld van een beer. Een beer op lemen voeten met een dompteur die precies weet hoe de beer te leiden.