Kunst

Binnenkort mag ik op mijn eigen wijze weer eens het verhaal van Mariken van Nieumeghen gaan vertellen. Ter voorbereiding blader ik weer eens door de tweetalige uitgave met aan de ene kant de oorspronkelijke middeleeuwse tekst en aan de ander kant de hedendaagse vertaling daarvan door Willem Wilmink. Het valt mij op dat de middeleeuwse tekst vaak nog scabreuzer is dan de vertaling.
Ik weet nog steeds niet wat ik nu echt met Mariken aan moet. Is zij het schuldloos meisje dat op een vuige manier door de duivel verleid wordt of is het de berekenende jonge vrouw die op slinkse wijze zich de zeven vrije kunsten eigen maakt door haar lijf aan de duivel ter beschikking te stellen? Die, na zeven jaar in Antwerpen het meest liederlijke bestaan geleid te hebben, toch terug verlangt naar haar wortels en daar weer tot inkeer komt. Haar zonden zijn groot, zelfs voor de paus, die haar alleen een penitentie op kan leggen totdat uiteindelijk God zelf haar vergeeft.
In Antwerpen, nog midden in het liederlijke leven en in haar duivelse tijd, zegt zij dat prachtige refrein, een pleidooi voor de kunsten,  met die steeds weer terugkerende regel: “Doer donconstighe gaet die conste verloren.”
Een warmer betoog voor de inbreng van de elite is zelden gehoord. Is het toeval dat ik vandaag dan lees over de komst van een Akademie van Kunsten in ons land. Het motto voor deze club is al door Mariken geleverd, de stokregel van het door haar gezegde refrein. De vraag is of zo’Akademie het klimaat voor de kunsten in Nederland zal verbeteren. Mariken eindigt haar toespraak toch niet voor niets met :
Princelijc wil ick tot consten keeren
Ende nae mijn macht altoos consten leeren,
Want niemant en es metter consten gheboren.
Maer tes alle constenaers een verseeren
Dat donconstige die consten so luttel eeren.
De Mariken werd zo rond 1500 geschreven. Soms lijkt de tijd te hebben stil gestaan. Maar Mariken leert ons ook dat er altijd inkeer mogelijk  is. Er blijft hoop.